Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ

Ἐὰν τὸ δένδρο ἀναγνωρίζεται ἀπὸ τὸν καρπό, καὶ τὸ καλὸ δένδρο παράγει ἐπίσης καλὸ καρπό, ἡ μητέρα τῆς αὐτοαγαθότητος, ἡ γεννήτρια τῆς αἰώνιας καλλονῆς, πὼς δὲν θὰ ὑπερεῖχε ἀσύγκριτα κατὰ τὴν καλοκαγαθία ἀπὸ κάθε ἀγαθὸ ἐγκόσμιο καὶ ὑπερκόσμιο;

Διότι ἡ δύναμη ποὺ καλλιέργησε τὰ πάντα, ὁ προαιώνιος καὶ ὑπερούσιος Λόγος, ἀπὸ ἀνέκφραστη φιλανθρωπία καὶ εὐσπλαχνία γιὰ χάρη μας θέλησε νὰ περιβληθεῖ τὴ δική μας εἰκόνα, γιὰ νὰ ἀνακαλέσει τὴ φύση ποὺ σύρθηκε στὸν ᾅδη καὶ νὰ τὴν ἀνακαινίσει, γιατί εἶχε παλαιωθεῖ καὶ νὰ τὴν ἀναβιβάσει πρὸς τὸ ὑπερουράνιο ὕψος τῆς βασιλείας καὶ θεότητός του.

Καὶ βρίσκει αὐτὴν τὴν ἀειπάρθενη ἡ ὁποία ὑμνεῖται ἀπό μᾶς σήμερα ποὺ γιορτάζουμε τὴν παράδοξη εἴσοδό της στὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων καὶ τὴν ἐκλέγει ἀνάμεσα ἀπὸ ὅλους ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ἐκλεκτοὺς καὶ θαυμαστοὺς καὶ περιβόητους γιὰ τὴν εὐσέβεια καὶ σύνεση καὶ σὲ λόγια καὶ σὲ ἔργα.

Ἦταν ἀδύνατο ἡ ὑψίστη καὶ ὑπεράνω τοῦ νοῦ καθαρότης, ὁ σαρκωθεῖς Λόγος, νὰ ἑνωθεῖ μὲ μολυσμένη φύση, γιατί ἕνα μόνο πρᾶγμα εἶναι ἀδύνατο στὸ Θεό, τὸ νὰ ἔλθει σὲ ἕνωση μὲ ἀκάθαρτο, πρὶν αὐτὸ καθαρισθεῖ. Γι' αὐτὸ καὶ χρειαζόταν κατ' ἀνάγκη μία τελείως ἀμόλυντη καὶ καθαρότατη παρθένο γιὰ κυοφορία καὶ γέννηση ἐκείνου ποὺ εἶναι καὶ ἐραστής της καὶ δοτήρας τῆς καθαρότητας, ἡ ὁποία καὶ προορίσθηκε καὶ φανερώθηκε καὶ τὸ σχετικὸ μὲ αὐτὴν μυστήριο τελέσθηκε, μὲ πολλὰ παράδοξα γεγονότα.

Πρῶτα ἡ γέννησή της ἀπὸ τὸ ζεῦγος ποὺ ζητοῦσε μὲ ἄσκηση καὶ προσευχὴ τὴ λήξη τῆς ἀτεκνίας τους καὶ ἔλαβαν τὴν ὑπόσχεση καὶ συνέλαβαν τὴ τωρινὴ Θεομήτωρα.

Καὶ ἐπειδὴ οἱ πολυάρετοι γονεῖς της πέτυχαν τὸ ζητούμενο, ἔσπευσαν νὰ ἐκπληρώσουν τὴν πρὸς τὸ Θεὸ ὑπόσχεσή τους καὶ μετὰ τὸν ἀπογαλακτισμὸ τὴν ὁδηγοῦν στὸ ἱερό τοῦ Θεοῦ καὶ στὸν ἱεράρχη ποὺ εὐρίσκετο ἐκεῖ, ἀλλὰ καὶ αὐτὴ μόνη της μὲ ἐλεύθερη γνώμη προσῆλθε στὸ Θεὸ καὶ διέμενε στὰ Ἅγια τῶν Ἁγίων. Τρεφόταν δὲ ἀπὸ πάνω μὲ ἄγγελο μὲ ἀπόρρητη τροφὴ ποὺ δυνάμωνε καλύτερα τὴ φύση της καὶ τελειοποιοῦσε τὸν ἑαυτὸ τῆς κατὰ τὸ σῶμα, ὥστε τὸ κατάλληλο καιρὸ νὰ ἀνοιχθοῦν οἱ οὐράνιες μονὲς καὶ νὰ δοθοῦν γιὰ αἰώνια κατοίκηση σὲ ὅσους πιστεύουν στὴ παράδοξη γέννα της.

Ἔχοντας πλέον ἀπὸ τὴ μητρικὴ ἀκόμη κοιλιὰ τέτοια θεία χαρίσματα καὶ φυσικὰ δῶρα, δὲν δέχθηκε οὔτε καμιὰ ἄλλη ἐπίκτητη φύση (διότι ἔτσι νομίζω ὅτι πρέπει νὰ ὀνομάζουμε τὰ ἀπὸ τοὺς δασκάλους ἀποκτήματα) νὰ εἰσφέρει μέσα της φοιτώντας σὲ δασκάλους. Ἀντίθετα, ἀφοῦ παρέδωσε στὸ Θεὸ τὸν ἡγεμονικὸ νοῦ ὡς ὑπήκοο σὲ ὅλα, ἐγκατέλειψε δὲ τελείως τὰ διδάγματα τῶν ἀνθρώπων καὶ ἔτσι δέχθηκε ἄφθονη τὴν ἀπὸ τὰ ἄνω σοφία, στὸ σημεῖο τῆς ἡλικίας ποὺ οἱ γονεῖς τοποθετοῦν τὰ παιδιὰ χωρὶς τὴ θέλησή τους ὡς νήπια κάτω ἀπὸ τὴ καθοδήγηση νηπιαγωγοῦ καὶ τὰ παραδίδουν σὲ γραμματοδιδασκάλους, αὐτὴ παρακάθεται μαζὶ μὲ τὸ Θεὸ σὲ ἅγια ἄδυτα σὰν θεσπέσια ἀνάκτορα, ὡς βασιλικὸς ἔμψυχος θρόνος ἀνώτερος ἀπὸ κάθε ἕδρα, στολισμένος ὁλόκληρος μὲ ἀρετὲς ποὺ πρέπουν σὲ τέτοιο βασιλέα ποὺ κάθεται σὲ αὐτόν. 

Μόλις τριῶν ἐτῶν ποὺ μόλις εἶχε ἀποκοπεῖ ἀπὸ τὸ θήλασμα καὶ τὴ δίαιτα τῆς ἀγκαλιᾶς, δείκνυε τὸ πρέπον σὲ ὅσους γνωρίζουν νὰ κρίνουν ἀλάθευτα. Ὅταν ἔφθασε κοντὰ στὰ πρόθυρα τοῦ ἱεροῦ, ἐνῷ νεάνιδες εὐγενεῖς ντυμένες ἐπάξια πρὸς τὸ γένος τοὺς τὴν περιστοίχιζαν κρατώντας λαμπάδες καὶ ἔτσι μὲ ἐπισημότατη πομπὴ τὴν προέπεμπαν μὲ εὐταξία πρὸς τὸ ἐσωτερικό, σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο φάνηκε ὅτι αἰσθανόταν καλύτερα ἀπὸ ὅλους ὅσα συμβαίνουν καὶ πρόκειται νὰ τῆς συμβοῦν. Σεμνὴ τότε καὶ χαρούμενη καὶ θαυμαστῆ μὲ τὸ κατάλληλο παράστημα καὶ ἦθος καὶ φρόνημα προχωροῦσε καὶ ἔρχεται σὲ συνάντηση μὲ τὸν ἀρχιερέα.

Καὶ ἀμέσως ἐγκατέλειψε ὅλους γονεῖς, τροφούς, συνομήλικες καὶ ἀποχωρίσθηκε ἀπὸ τοὺς συναγμένους, μόνη ἐντελῶς, χαρούμενη προχωρεῖ στὸν ἀρχιερέα ὁ ὁποῖος τὴν εἰσήγαγε στὰ ἅγια τῶν ἁγίων καὶ ἔπεισε ὅλους τους τότε ζωντας νὰ δέχονται τὸ γεγονὸς αὐτό, μὲ τὴ σύμπραξη καὶ τὴ συναπόφαση τοῦ Θεοῦ. Διότι ἐπρόκειτο νὰ γίνει σκεῦος ἐκλογῆς, ὄχι ὅπως ἡ κιβωτὸς γεμᾶτο σκιὲς καὶ τύπους, ἀλλὰ γεμᾶτο ἀλήθεια, γιὰ νὰ βαστάσει κυοφορώντας ἐκεῖνον τὸν ἴδιο, τοῦ ὁποίου τὸ ὄνομα εἶναι θαυμαστό. Τί σπουδαῖο θαῦμα;

Ἄς δοῦμε λοιπόν, πὼς τίθεται τέλος στοὺς τύπους, πὼς πάνω σὲ ἐκείνη ἀκριβῶς τὴ σκιαγραφία τελετουργεῖται ἡ μορφὴ τῆς ἀλήθειας. Εἰσῆλθε στὰ πρόσκαιρα Ἅγια τῶν Ἁγίων ἡ παντοτινὴ Ἁγία τῶν Ἁγίων. Εἰσῆλθε ἡ ἀχειροποίητη σκηνὴ τοῦ Λόγου, ἡ λογικὴ καὶ ἔμψυχη κιβωτὸς τοῦ ἄρτου τῆς ζωῆς ποὺ ἀληθινὰ ἀποστάλθηκε σὲ ἐμᾶς ἀπὸ τοὺς οὐρανούς. Εἰσῆλθε ἡ βίβλος τῆς ζωῆς, ποὺ δὲν δέχθηκε τύπους λόγου, ἀλλὰ τὸν ἴδιο τὸ Λόγο τοῦ Πατρὸς ἀπορρήτως. Σὲ αὐτὴν τὴν ἀληθινὴ κιβωτὸ παρίστανται ὄχι οἱ τύποι τῶν ἀγγέλων, ἀλλὰ οἱ ἴδιοι οἱ ἄγγελοι καὶ τὸ σπουδαιότερο εἶναι ὅτι δὲν ἐπεσκίαζαν ἁπλά, ἀλλὰ διακονοῦσαν καὶ ὑπηρετοῦσαν στὴ διατροφή. Διατροφὴ ποὺ δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ ποῦμε οὔτε τί ἦταν, τόσο ξεπερνοῦσε σὲ θαυμασμὸ καὶ τὸ πολυθρύλητο ἐκεῖνο μάννα.

Ὁ διακομιστῆς ἦταν καθαρὸ σύμβολο τῆς ἀγγελικῆς πολιτείας τῆς Παρθένου σὲ αὐτὸ τὸ στάδιο τῆς ἡλικίας τὴν ὑπηρετοῦσε συνεχῶς καὶ δὲν τὴν ἐπεσκίαζε, ὑποσχόμενος σὲ αὐτὴν τὸ μελλοντικὸ μεγαλεῖο. Αὐτὴν ἄλλωστε πρόκειτο νὰ ἐπισκιάσει, ὄχι ἄγγελος οὔτε ἀρχάγγελος οὔτε τὰ ἴδια τὰ Χερουβὶμ καὶ τὰ Σεραφείμ, ἀλλὰ ἡ ἴδια ἡ ἐνυπόστατη δύναμη τοῦ Ὑψίστου. Τοῦτο μάλιστα δὲν εἶναι ἐπισκίαση ἀλλὰ καθαρὰ ἕνωση, ὄχι μόνο στὴ γαστέρα ἀλλὰ καὶ μόρφωση. Καὶ τὸ μορφωμένο ἀπὸ τὰ δυό, δηλαδὴ ἀπὸ τὴ δύναμη τοῦ Ὑψίστου καὶ στὴ παναγία καὶ παρθενικὴ ἐκείνη γαστέρα ἦταν ὁ Λόγος Θεοῦ σαρκωμένος.

Πῶ πῶ, σὲ ποιὸ βάθος μυστηρίου κατεβάσαμε τὸ λόγο! Καὶ ἔτσι ζοῦσε λοιπὸν σὰν στὸ παράδεισο, βίο ἀπαράσκευο, ἀφρόντιστο, ἀμέριμνο, ἀμέτοχο ἀγενῶν παθῶν, ζωντας μόνο γιὰ τὸ Θεό, βλεπόμενη μόνο ἀπὸ τὸ Θεό, τρεφόμενη μόνο ἀπὸ τὸ Θεὸ καὶ γενικὰ ἀφιερωμένη συνεχῶς στὸ Θεό.  

Ζοῦσε τὴν ἱερὰ ἡσυχία, τὴ στάση τοῦ νοῦ καὶ τοῦ κόσμου, τὴ λησμονιὰ τῶν κάτω, τὴν μύηση τῶν ἄνω, τὴν ἀπόθεση τῶν νοημάτων πρὸς τὸ καλύτερο, διὰ τῆς παιδείας ἀπὸ τὴν ἡσυχία ποὺ θεωροῦμε μέσα τὸ Θεό. Ἀφοῦ λύθηκε ἀπὸ κάθε ὑλικὸ δεσμὸ ἀνυψώθηκε πάνω καὶ ἀπὸ αὐτὴ τὴ συμπάθεια πρὸς τὸ σῶμα της, σύνηψε τὸ νοῦ της μὲ τὴ πρὸς τὸν ἑαυτὸ στροφὴ καὶ προσοχὴ καὶ μὲ τὴ ἀδιάλειπτο θεία προσευχή. Καὶ δι' αὐτῆς ἐρχόμενη τελείως στὸν ἑαυτό της καὶ ὑπερβαίνοντας τὸ πολύμορφο συρφετὸ τῶν λογισμῶν, διέκρινε νέα καὶ ἀπόρρητη ὁδὸ στοὺς οὐρανούς, ποὺ θὰ τὴν ἔλεγα νοητὴ σιγῆ.

Ἀφοῦ ἔτσι μυήθηκε στὰ ἀνώτατα μυστήρια μὲ αὐτὲς τὶς ἀκρότατες θεωρίες καὶ κατὰ τὸ τρόπο αὐτὸν ἑνώθηκε καὶ ἀφομοιώθηκε μὲ τὸ Θεό, μόνη αὐτὴ στοὺς αἰῶνες ἐπετέλεσε αὐτὴ τὴν ὑπερφυὰ πρεσβεία γιὰ χάρη μας καὶ μόνη της τὴν ἀποπεράτωσε, πραγματοποιώντας τὸ μέγα καὶ τὸ πάνω ἀπὸ τὸ μέγα κατόρθωμα. Διότι δὲν ἔγινε μόνο καθ' ὁμοίωση Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ ἔκαμε τὸ Θεὸ καθ' ὁμοίωση ἀνθρώπου. Καὶ δὲν τὸ ἔκανε αὐτὸ πείθοντάς τον, ἀλλὰ καὶ τὸν κυοφόρησε ἀσπόρως καὶ τὸν γέννησε ἀφράστως, κατὰ τὴν χάρη ἀπὸ τὸ Θεὸ (γι' αὐτὸ καὶ προσαγορεύθηκε ἀπὸ τὸν ἀρχάγγελο, Κεχαριτωμένη).

Ποιὸς μπορεῖ νὰ περιγράψει τὰ μεγαλεῖα σου, Παρθένε; Ἔγινες Θεομήτωρ, ἕνωσες τὸ νοῦ μὲ τὸ Θεό, ἕνωσες τὸ Θεὸ μὲ τὴ σάρκα, ἔκανες τὸ Θεὸ υἱὸ ἀνθρώπου καὶ τὸν ἄνθρωπο υἱὸ Θεοῦ, συμφιλίωσες τὸν κόσμο μὲ τὸν ποιητὴ τοῦ κόσμου. Μᾶς δίδαξες μὲ ἔργα ὅτι τὸ θεωρεῖν δὲν προσγίνεται μόνο μὲ αἴσθηση ἢ καὶ λογισμὸ στοὺς πραγματικοὺς ἀνθρώπους (διότι τότε θὰ ἤσαν λίγο μόνο καλύτεροι ἀπὸ τὰ ἄλογα), ἀλλὰ πολὺ περισσότερο μὲ τὴ κάθαρση τοῦ νοῦ καὶ τὴ μέθεξη τῆς θείας χάριτος, κατὰ τὴν ὁποία ἐντρυφοῦμε στὰ θεοειδὴ κάλλη ὄχι μὲ λογισμούς, ἀλλὰ μὲ ἄυλες ἐπαφές. Ἔκαμες τοὺς ἀνθρώπους ὁμοδίαιτους μὲ τοὺς ἀγγέλους, ἢ μᾶλλον ἀξίωσες καὶ μεγαλύτερων βραβείων, ἀφοῦ συνέλαβες ἀπὸ τὸ ἅγιο Πνεῦμα θεανδρικὴ μορφὴ καὶ τὴν γέννησες παράδοξα καὶ κατέστησες τὴν ἀνθρώπινη φύση ἀπορρήτως συμφυῆ καί, θὰ λέγαμε, ὁμόθεη μὲ τὴ θεία φύση.

Ἄς φυλάττουμε ἑπομένως τὴν πρὸς τὸ Θεὸ καὶ πρὸς ἀλλήλους ἑνότητα, ποὺ ἔχει ἐντυπωθεῖ σ' ἐμᾶς ἀπὸ τὸ Θεὸ θείως, διὰ τῶν δεσμῶν τῆς ἀγάπης. Ἄς βλέπουμε πάντοτε πρὸς τὸν ἄνω γεννήτορα. Ἄς ὑψώσουμε ἄνω πρὸς Αὐτὸν τὴν καρδιά μας. Ἄς παρατηρήσουμε τὸ μέγα τοῦτο θέαμα, τὴ φύση μας νὰ συνδιαιωνίζει ἀΰλως μὲ τὸ πῦρ τῆς Θεότητος, καί, ἀποβάλλοντας τοὺς δερμάτινους χιτῶνες ποὺ ἔχουμε ἐνδυθεῖ ἀπὸ τὴ παράβαση, ἃς σταθοῦμε σὲ ἁγία γῆ, ἀναδεικνύοντας ὁ καθένας μας τὴ δική του γῆ ἁγία διὰ τῆς ἀρετῆς καὶ τῆς πρὸς τὸν Θεὸ σταθερῆς ἀφοσιώσεως, νὰ φωτισθοῦμε καὶ φωτιζόμενοι νὰ συνδιαιωνίσουμε σὲ δόξα τῆς τρισηλίας Θεότητος ποὺ πρέπει κάθε δόξα, κράτος, τιμὴ καὶ προσκύνηση τώρα καὶ στοὺς ἀτέλειωτους αἰῶνες. Γένοιτο...».