Ο Όσιος Μάξιμος ο Ομολογητής γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 580 μ.Χ. από πλούσιους και ευγενείς γονείς. Πραγματοποίησε λαμπρές θεολογικές, φιλολογικές και φιλοσοφικές σπουδές. Για τα πνευματικά αλλά και τα διοικητικά του χαρίσματα προσλαμβάνεται ως αρχιγραμματέας του αυτοκράτορα Ηρακλείου. Παραιτήθηκε όμως γρήγορα για να υπερασπισθεί τις αλήθειες της πίστεώς του από την αίρεση των Μονοθελητών. Γίνεται μοναχός και αρχίζει ένα σκληρό και ανελέητο αγώνα κατά των αιρετικών. Στον αγώνα του αυτό συναντά πολλά εμπόδια, κυρίως από τον αυτοκράτορα Κώνστα, ο οποίος ήταν υπέρμαχος των Μονοθελητών και έφθασε στο σημείο να συγκαλέσει ψευδο-σύνοδο, η οποία καταδίκασε και αναθεμάτισε τον όσιο και τέλος τον παρέδωσε στον έπαρχο της πόλης για να τιμωρηθεί. Μαστιγώνεται και τέλος του κόβουν τη γλώσσα και το δεξί του χέρι. Το ακρωτηριασμένο του σώμα άντεξε με θαυματουργικό τρόπο τρία χρόνια στην υπηρεσία της υγείας της ψυχής και ήταν η πιο εύγλωττη μαρτυρία της πίστεως και της αφοσιώσεώς του στο Θεό. Μετά από ολιγοήμερη ασθένεια αφήνει τη μακάριά του ψυχή στον τόπο της εξορίας του (Λαζική του Πόντου, στο φρούριο Σχίμαρις) το 662 μ.Χ. Το τίμιο λείψανό του ενταφιάσθηκε στη μονή του Αγίου Αρσενίου, στη χώρα των Λαζών. Από τον τάφο του έβγαινε φως κάθε νύχτα και φώτιζε την περιοχή, γεγονός που πιστοποιούσε την αγιότητά του.

Ἀπολυτίκιον  
Ήχος γ'. Θείας πίστεως.
Θείου Πνεύματος, τη επομβρία, ρείθρα έβλυσας, τη Εκκλησία, υπερκοσμίων δογμάτων πανεύφημε, θεολόγων δε του Λόγου την κένωσιν, ομολογίας αγώσι διέλαμψας. Πάτερ Μάξιμε, Χριστόν τον Θεόν ικέτευε, δωρήσασθσι ημίν το μέγα έλεος.

Ο ΑΓΙΟΣ ΜΑΞΙΜΟΣ Ο ΓΡΑΙΚΟΣ

Το κοσμικό του όνομα ήταν Μιχαήλ Τριβώλης και γεννήθηκε στην Άρτα γύρω στο 1480. Έκανε λαμπρές σπουδές στην Ιταλία, όπου σπούδασε τα θύραθεν και τα εκκλησιαστικά γράμματα, αλλά φαίνεται ότι το ουμανιστικό πνεύμα που μεσουρανούσε τότε στην αναγεννησιακή Δύση δεν ανάπαυε την ψυχή του. Έτσι, αναζητώντας τη λύση στο πνευματικό αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει στρέφεται προς την ακραιφνή Ορθοδοξία και τον Αγιορειτικό μοναχισμό. Μεταβαίνει στη Μονή Βατοπεδίου και γίνεται μοναχός. Αντί λοιπόν να αναλάβει καθηγητική έδρα στη Δύση, έρχεται στον Άθω και εγκαταβιώνει ως απλός μοναχός χωρίς να λάβει κάποιο αξίωμα. Λέει ο ίδιος σε ένα έργο του «συ, λοιπόν, γνωρίζεις, Δέσποτα, ότι από τη νεότητά μου την αγάπησα και την αγαπώ (=την ορθόδοξη χριστιανική πίστη) με όλη την ψυχή και δεν αστόχησα του ποθουμένου, κατά την πολλή δε φιλανθρωπία και αγαθότητα αξιώθηκα από αυτήν να συμπεριληφθώ στον θεοφιλή μοναχικό σύλλογο».

Και εκεί, όμως, δεν επρόκειτο να ησυχάσει. Όταν o ηγεμόνας της Ρωσίας ζήτησε έναν λόγιο μοναχό για να μεταφράσει τα λειτουργικά βιβλία και τα κείμενα των Πατέρων από τα ελληνικά στα ρωσικά, ο Άγιος Μάξιμος στέλνεται στη Ρωσία για να έπιτελέσει το σοβαρό αυτό εγχείρημα, παρόλο που ο ίδιος δεν γνώριζε τότε ρωσικά. Τον υποδέχτηκε ο ηγεμόνας Βασίλειος Ιβάνοβιτς και ο Μητροπολίτης Μόσχας Βαρλαάμ, ενώ τη συντήρησή του ανέλαβε το ηγεμονικό ταμείο. Έτσι, ο Άγιος Μάξιμος εισέρχεται στην κατάκλειστη μέχρι τότε ηγεμονική βιβλιοθήκη, πλουσιώτατη σε ελληνικά και λατινικά χειρόγραφα, αναλαμβάνει την τακτοποίησή της και επιδίδεται σε συστηματική μελέτη του «κεκλεισμένου θησαυρού». Του ανατέθηκε τότε το έργο της μετάδοσης της ιεράς ελληνικής σοφίας στον βυθισμένο στην άγνοια και την αμάθεια ρωσικό λαό. Εργαζόμενος πυρετωδώς ο άγιος, ξεκινάει την μετάφραση του πιο διαδεδομένου ιερού βιβλίου στη Ρωσία, του Ψαλτηρίου, που συνοδευόταν από την ερμηνεία του. Ο ίδιος μετέφραζε το ελληνικό πρωτότυπο κείμενο στα λατινικά και από τα λατινικά οι συνεργάτες του μετέφεραν το κείμενο στην σλαβωνική. Το έργο αυτό επιτελέστηκε με τόση επιμέλεια και ευσυνειδησία από τον Άγιο Μάξιμο και τους συνεργάτες του, ώστε εγκρίθηκε μετ’ επαίνων από τη Σύνοδο των Ρώσων ιεραρχών, καθώς ονομάστηκε «πηγή ευσεβείας», και έλαβε από τον ηγεμόνα πλουσιοπάροχη αμοιβή. Ο ίδιος, όμως, αδιαφορώντας για τα υλικά αγαθά, ζήτησε να του επιτραπεί να επιστρέψει στη μονή της μετανοίας του, στο απάνεμο λιμάνι του Βατοπεδίου.

Δυστυχώς οι παρακλήσεις του δεν εισακούσθησαν και του ζητήθηκε, αφού στο μεταξύ είχε μάθει και τη γλώσσα, να συνεχίσει το διαφωτιστικό του έργο μέσω των μεταφράσεων. Ο Άγιος Μάξιμος το επόμενο διάστημα δεν ασχολήθηκε μόνο με μεταφράσεις από τα ελληνικά, αλλά και με τη συγγραφή πλήθους πρωτότυπων έργων στη ρωσική.

Το διάστημα που σχετίζεται με τη διαφωτιστική δράση του Αγίου Μαξίμου στη Ρωσία, ήταν μια εποχή που οι καρποί της πίστης ήταν πολύ πτωχοί για τον ρωσικό λαό, καθώς αυτός, λόγω της ελλείψεως παιδείας και διανοητικής αναπτύξεως, ήταν ολότελα παραδομένος στις δεισιδαιμονίες και τις προλήψεις. Δεν άργησαν, λοιπόν, να στραφούν εναντίον του Αγίου Μαξίμου και της διδασκαλίας του, ίδιαίτερα όταν άρχισε να ασκεί κριτική στις συνήθειες του λαού, την σκληρότητα και την αδικία των ισχυρών και την ηθική κατάπτωση του κλήρου. Άρχισαν να βλέπουν με δυσπιστία τις μεταφράσεις του, να ερεθίζονται από τις επιπλήξεις του και ο ίδιος να χάνει τους ισχυρούς προστάτες του. Ο Άγιος Μάξιμος καταδικάστηκε ως αιρετικός και αμετανόητα αμαρτωλός και αρχικά κλείστηκε στη Μονή Βολοκολάμσκ της Μόσχας και στη συνέχεια στη Μονή Ότροτς της Τρέρης. Είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια έμεινε ο άγιος γέροντας φυλακισμένος και, όταν κάποτε παρακάλεσε τον Μητροπολίτη Μόσχας να τον λυτρώσει από τα βάσανά του, εκείνος του απάντησε «ασπαζόμεθα τα δεσμά σου ως ενός των αγίων, αλλά τίποτε δεν μπορούμε να κάνουμε προς ανακούφισίν σου». Όταν τελικά ο άγιος ελευθερώθηκε, είχε ειρηνική υποδοχή στη Μόσχα και με τιμές εισήλθε στη Μονή του Αγίου Σεργίου. Εκεί ακόμη και ο ίδιος ο τσάρος τον επισκέφθηκε και άκουσε ταπεινά τις συμβουλές του.

Στις 21 Ιανουαρίου 1556, ο Άγιος Μάξιμος αναπαύθηκε, αφού τριάντα οκτώ ολόκληρα χρόνια εργάσθηκε με κόπους και βάσανα για την ωφέλεια της Ρωσικής Εκκλησίας. Έπρεπε τέσσερις ολόκληροι αιώνες να περάσουν ώσπου τα ιερά λείψανα του Αγίου Μαξίμου του Γραικού να μεταφερθούν στη μονή της μετανοίας του, στο Άγιον Όρος, «το ικετήριον υπέρ όλης της οικουμένης», όπως το αποκαλούσε ο ίδιος.

Ἀπολυτίκιον
Ήχος δ'.
Εξ Άρτης ανέτειλας, ώσπερ αστήρ φαεινός, σοφία κοσμούμενος, και αρετών τω φωτί, Πατήρ ημών Μάξιμε` όθεν την εν Ρωσία , Εκκλησίαν λαμπρύνας, λόγω σου Ορθοδόξω, και ορθότητι βίου,ενήθλησας νομίμως, και δόξης ηξίωσαι.