Στη σημερινή υλιστική και τεχνο­κρατική εποχή, όπου ο σύγχρο­νος άνθρωπος οικοδομεί τη ζωή του στα θεμέλια του εγωιστικού του θε­λήματος, και προσπαθεί με κάθε τρόπο να αυτονομηθεί και να απομακρυνθεί από τον ίδιο του τον Δημιουργό, η Ορθό­δοξη Εκκλησία, αντιστεκόμενη, προβάλ­λει καθημερινά μέσα από το αγιολόγιο αγιασμένες μορφές αγωνιστών της πίστεώς μας, οι οποίες όχι μόνο έμειναν προ­σηλωμένες σ' αυτή, αλλά προτίμησαν να θυσιάσουν και την ίδια τους ακόμη τη ζωή. Ανάμεσα στους μάρτυρες του 3ου μ.Χ. αιώνα προβάλλει και ο Άγιος μάρτυς Τρύφων ο ιαματικός, του οποί­ου τη μνήμη η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά και γεραίρει κάθε χρόνο την 1η Φεβρουαρίου.

Ο Άγιος Τρύφων γεννήθηκε στη Λάμψακο της Φρυγίας της Μικράς Ασίας από ευσεβείς γο­νείς και εξασκούσε το επάγγελμα του χηνοβοσκού. Από πολύ νωρίς ξεκί­νησε να μελετά τον λόγο του Θε­ού και να ποθεί τα θεία και ουράνια αγαθά. Έτσι ο Θεός τον προίκισε με θεία χαρίσματα και του έδωσε τη δύναμη να θε­ραπεύει διάφορες ασθένειες, και μάλιστα να καταπολεμά και να νικά και τα ίδια ακόμη τα δαι­μόνια. Αυτό αποδεικνύεται πε­ρίτρανα από το θαύμα που επι­τέλεσε με τη χάρη του Θεού στην κόρη του ειδωλολάτρη αυτο­κράτορος Γορδιανού (238-244 μ.Χ.), η οποία βασανιζόταν από τον ίδιο τον δαίμονα.

Γι' αυτό τον λόγο ο Άγιος Τρύφων συγκαταλέγεται στη χορεία των είκοσι Αγίων Αναργύρων και αποκαλείται από την Εκκλησία μας ιαματικός. Μάλιστα μετά το θαύμα εμφανίστηκε ο δαίμονας με τη μορφή μαύρου σκύλου και παραδέχθηκε τις πονηρές του πράξεις. Το θαύμα που επιτέλεσε ο Άγιος Τρύφων έγινε η αφορμή για να πιστέψουν πολλοί ειδω­λολάτρες στον αληθινό Θεό και να εγκαταλείψουν τη λατρεία των ειδώλων. Μετά τον θάνατο του αυτο­κράτορος Γορδιανού, την εξουσία κατέλα­βε ο Δέκιος (249-251 μ.Χ.), άνθρωπος σκληρός, απάνθρωπος και άπιστος, που προσπάθησε με κάθε τρόπο να καταδιώ­ξει και να εξοντώσει τους χριστιανούς. Τίποτα όμως δεν θα μπορούσε να σταμα­τήσει τον Άγιο Τρύφωνα στη διάδοση του Ευαγγελίου του Χριστού. Γι’ αυτό και η έντονη δρα­στηριότητά του ενόχλησε τους ειδωλολά­τρες και τον έπαρχο της Ανατολής Ακυ­λίνο, που η έδρα του ήταν στην Νίκαια, και ο οποίος διέταξε τη σύλληψή του.

Ο Τρύφων παραδίδεται μόνος του στον έπαρχο και ομολογεί με παρρησία την πίστη του στον αληθινό Θεό και τη διάθεσή του να μαρτυρήσει γι' Αυτόν. Τό­τε ο άγιος υποβάλλεται σε βασανιστήρια. Τον κρεμούν πάνω σε ξύλο και τον χτυπούν με σπαθιά. Προ­σπαθούν να τον φοβίσουν και με δελεαστικές προτάσεις να τον ανα­γκάσουν να αρνηθεί την πίστη του και να προσφέρει θυσία στα είδω­λα. Ο άγιος όμως μένει σταθερός και ακλόνητος και συνεχίζει και μέσα από τα μαρτύρια να κηρύττει σταυρωθέντα και αναστάντα Χριστό ως τον μόνο αληθινό Θεό. Βλέποντας οι ειδωλολάτρες την εμμονή του στην πίστη του στον Χριστό και την άρνησή του να ασπασθεί τη λατρεία των ειδώλων, τον υποβάλλουν σε νέα βασανιστήρια. Τον σέρνουν δεμένο, τον φυ­λακίζουν, τον καρφώνουν στα πόδια, τον δέρνουν με ραβδιά και τον κατακαίγουν με λαμπάδες. Ο άγιος εξακολουθεί να μένει στα­θερός και ακλόνητος, αφού ο Θεός δεν τον εγκατέλειψε. Γι’ αυτό και έστειλε από τον ουρανό ένα λαμπερό φωτοστέφανο που στάθηκε πάνω από το κεφάλι του μάρτυρος. Το γεγονός αυτό έκανε πολλούς ειδωλολάτρες να φοβηθούν και να ομολογήσουν πίστη στον ένα και αληθινό Θεό. Τότε ο έπαρχος Ακυλίνος έδωσε εντολή να τον αποκεφαλίσουν, αλλά πριν προλάβουν να προ­βούν σε μία τέτοια ενέργεια, ο άγιος, αφού προσευχήθηκε, παρέ­δωσε το πνεύμα του. Το γεγονός αυτό υπολογίζεται ότι έλαβε χώ­ρα στη Νίκαια το 250 μ.Χ. Ευσεβείς χριστιανοί της περιοχής τύλιξαν­ το λείψανο του Αγίου μέσα σε κα­θαρό σεντόνι και ενώ σκόπευαν να το ενταφιάσουν στη Νίκαια, ο άγιος πα­ρουσιάστηκε σε όραμα και ζήτησε να τον μεταφέρουν και να τον ενταφιάσουν στην πατρίδα του τη Λάμψακο, όπως και έγινε.

Σε πολλά μοναστήρια της πατρίδος μας φυλάσσονται τεμάχια από τα ιερά λείψανα του Αγίου, τα οποία αποτελούν πηγή ιαμάτων για όσους προστρέχουν με πίστη και ευλάβεια, όπως στην Ιερά Μονή Ξενοφώντος του Αγίου Όρους, όπου φυλάσσεται τμήμα της τιμίας κάρας του. Η ευσέβεια του ορθο­δόξου ελληνικού λαού ανήγειρε ναούς προς τιμήν του Αγίου σε πολλές περιοχές της Ελλάδος (Παλλή­νη Αττικής, Βυτίνα Αρκαδίας, Ν. Λάμ­ψακος Ευβοίας, Διακοπτό Αχαΐας, Ν. Λεύκη Καστοριάς, Σάμος), ενώ στη Χίο υπάρχει σε μικρή απόσταση από το χωριό Νένητα μοναστήρι επ’ ονόματί του, το οποίο υπολογίζεται ότι ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα. Ο Άγιος Τρύφων είναι ιδιαίτερα λαοφιλής στον αγροτικό πληθυσμό, αφού θεω­ρείται ο προστάτης άγιος των αμπελουργών και των γεωργών. Άλλωστε η εορτή του Αγίου τον Φεβρουάριο συμπίπτει με την περίοδο κατά την οποία αρχίζει η σημαντικότερη αμπελουργική φροντίδα που είναι το κλάδεμα. Γι' αυτό τον λόγο οι αμπε­λουργοί δεν εργάζονται την ημέρα της εορτής του και ραντίζουν τα αμπέλια τους με τον αγιασμό που τελείται στους ναούς, ενώ στο Ευχολόγιο του Δημητριέφσκυ υπάρχει και η «ευχή του Αγίου Τρύφωνος εις άμπελον».

Ο Άγιος Τρύφων υπήρξε δημοφιλής τόσο όσο ήταν ακόμη στη ζωή όσο και μετά το μαρτύριό του. Γι’ αυτό και μέχρι σήμερα έχουν διασωθεί δύο εγκωμιαστικοί λόγοι, ο ένας από τον αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄ τον Σοφό (886-912) και ο άλλος από τον αυτοκράτορα της Νίκαιας Βιθυνίας Θεόδωρο Β΄ τον Λάσκαρη (1255-1259). Σημαντικές πληροφορίες για το μαρτύριο του Αγίου μας παρέχει και το σχετικό έργο του Αγίου Συμεών του Μεταφραστού (910-987), ενώ αξιομνημόνευτη είναι και η πραγματεία για τον Άγιο Τρύφωνα που δημοσιεύτηκε το 1925 στα «Acta Sanctorum».

Πλούσια είναι και η υμνογραφία του Αγίου, αφού ακολουθίες προς τιμήν του έχουν εκδοθεί στην Αθήνα κατά τα έτη 1853, 1911 και 1923, στη Σύρο το 1855, στην Κέρκυρα το 1871, στην Τρίπολη το 1899, στην Πάτρα το 1911 και στη Σμύρνη το 1908. Επίσης το 1957 εκδόθηκε στον Βόλο ακολουθία του Αγίου, την οποία εποίησε ο αείμνηστος Αγιορείτης υμνογράφος της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, Γεράσιμος μοναχός ο Μικραγιαν- νανίτης, ενώ μέχρι τις ημέρες μας σώζεται πλήρης ακολουθία μετά παρακλητικού κανόνος και χαιρετισμών, που συντάχθηκε από τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη.

Ας ευχηθούμε ολόψυχα ο Άγιος μάρτυς Τρύφων ο ιαματικός, που μαρτύρησε τον 3ο μ.Χ. αιώνα για την αγάπη του Χριστού, να καθοδηγεί και να ενισχύει με το παράδειγμά του τον αλλοτριωμένο άνθρωπο του 21ου αιώνα στην πνευματι­κή του πορεία και προκοπή στους δύσκο­λους και απαιτητικούς καιρούς που διερχόμαστε.