Το περιεχόμενο της έννοιας της ελπίδας περιλαμβάνει ευχές, επιθυμίες, όνειρα και προσδοκίες, ευνοϊκά αποτελέσματα, αίσιες εκβάσεις και όσα ο άνθρωπος θεωρεί καλά και αγαθά. Για τα αντίθετά τους η ελπίδα διατυπώνεται ως ευχή για αποτροπή.

Στις χαλεπές μέρες που ζούμε, που ζούνε όλοι οι λαοί, η ελπίδα έχει απομείνει σαν έσχατο καταφύγιο, σαν έσχατο μέσο, ή σαν έσχατο «εργαλείο» για να κρατηθεί όρθια η ανθρωπότητα και να μην καταρρεύσει «αμαχητί».

Ως εκ τούτου καθίσταται υπέρ ποτε επίκαιρη, τονωτική και ωφέλιμη για κάθε χριστιανό η ομιλία του Ιερού Χρυσοστόμου περί ελπίδας, την οποία παραθέτουμε σε μετάφραση, με γλωσσικά και πραγματολογικά στοιχεία, που θα βοηθήσουν τον αναγνώστη σε καλύτερη και βαθύτερη κατανόηση.

 Ο Ιερός Χρυσόστομος στην ομιλία του αυτή, διακρίνει δύο κατηγορίες ελπίδων. Αυτές που σκοπό έχουν να εξασφαλίσουν στον κάθε άνθρωπο τα υλικά μέσα επιβίωσης στην παρούσα ζωή και στις ελπίδες εκείνες οι οποίες θα του αποφέρουν το όφελος στην άλλη ζωή, υπό τον όρο ότι στην παρούσα ζωή θα έχει πολιτευθεί σύμφωνα με τον νόμο του Κυρίου).

«Όλοι οι άνθρωποι εκ φύσεως είναι επινοητικοί, γιατί από φυσικού τους ξέρουν με τη λογική τους να ξεχωρίζουν τα πράγματα και να είναι συνετοί. Καθένας απ’ αυτούς αφοσιώνεται στην καλλιέργεια της γης, στις δουλειές των μεταφορών, σε κάποια τέχνη, με κάποια ελπίδα. Όλοι με την προσδοκία κάποιων αγαθών, που θα αποχτήσουν, υποφέρουν με προθυμία κόπους, ιδρώτες, κινδύνους και στενοχώριες.

Ο γεωργός από την πολλή σωματική καταπόνηση καμπουριάζει και κρατώντας στα χέρια όπλο και αλέτρι υποφέρει πρόθυμα τους πάγους του χειμώνα και τα τραύματα από τα χώματα και τα αγκάθια, με την παρηγοριά ότι οι πόνοι αυτοί θα του αποφέρουν καρπούς αργότερα.

Αυτός που ασχολείται με τις χερσαίες μεταφορές, διαβαίνοντας από δύσβατα και απόκρημνα δρομολόγια, σε σκληρά εδάφη, ματώνοντας τα πόδια του, υπομένει γενναία τον ιδρώτα που τον λούζει από την κορυφή ως τα νύχια, φλεγόμενος από τον καύσωνα, με δίψα και πείνα, γιατί ελπίζει στο κέρδος που θα αποκομίσει από αυτήν την οδοιπορία.

Οι γιατροί με το που τρυπάνε τα πρησμένα και μολυσμένα τραύματα  ανέχονται τη δυσωδία και πιάνοντας με τα χέρια τους τις ακαθαρσίες και τα υγρά της κοιλιάς και των εντέρων δεν δυσανασχετούν, γιατί αυτό το υφίστανται χάριν της υγείας των ασθενών και του δικού τους οφέλους.

Οι ναυτικοί, εγκαταλείποντας τη στεριά και σχίζοντας τα γαλανά και αλμυρά νερά της θάλασσας με υπομονή αντιμετωπίζουν  τη σφοδρότητα των αντιθέτων ανέμων και την αφάνταστη θαλασσοταραχή, το τέντωμα των σκοινιών και τους φοβερούς τριγμούς των καταρτιών και τα μανιασμένα ορμητικά κύματα, που χτυπάνε και χαλάει ο κόσμος από τη βουή, και όλα αυτά με την ελπίδα για τη σωτηρία τους και τον πλούτο που προσδοκούνε από αυτό το ταξίδι.

Όλοι οι παραπάνω που ανέφερα και οι υπόλοιποι υπομένουν κόπους και κινδύνους με την ελπίδα ότι θα επιτύχουν ένα προσωρινό όφελος.

Πολύ περισσότερο όμως από τα παραπάνω το φιλόθεο γένος των Χριστιανών, για την αμίαντη και μακαρία εν Ουρανοίς ελπίδα και διωγμούς και πείνα, νηστεία και αγρυπνία, κοιμώμενοι καταγής, υποβαλλόμενοι και σε χίλιες άλλες ταλαιπωρίες πρόθυμα τα υποφέρουν. Σε αυτούς περιλαμβάνω ασφαλώς και τις γυναίκες που υστερούν στη σωματική ρώμη έναντι των ανδρών, αλλά στο φρόνημα είναι  ίδιες με αυτούς.

Με αυτά τα δεδομένα ο καθένας ας παραμένει στο δικό του έργο και ας ενισχύεται με την ελπίδα.

Εσύ γεωργέ της πνευματικής γης, βάλε μέσα στο ανάλογο μέρος της διάνοιάς σου, το αλέτρι της διδασκαλίας. Έπειτα μαζί με τα αιρετικά σπέρματα, που είχαν πέσει από πριν, πέταξε έξω το βλαστό των ιουδαϊκών και ειδωλολατρικών σοφισμάτων, ώστε σε καθαρή ψυχή να σπείρεις της πίστης τα άγια σπέρματα, της ελπίδας τα αγαλλιάματα και της αγάπης τα γλυκάσματα.

Μάθε ότι δεν δόθηκε μόνον στον Ιερεμία η εξουσία να σκάβει και να απομακρύνει τα χειρότερα και να σπέρνει τα καλύτερα, αλλά και σε σένα με το να σού πει κοίτα έχω δώσει στο στόμα σου τους λόγους μου. Κοίτα σήμερα σε τοποθέτησα πάνω σε έθνη και βασίλεια να ξερριζώνεις και να κατασκάπτεις και να καταστρέφεις και να χτίζεις και να φυτεύεις.  Ξερρίζωσε λοιπόν τα άγρια πάθη των ηδονών και φύτευε εκεί όσα είναι της αγνείας αντίγραφα. Σκάψε βαθιά την φυτεία του πονηρού και εκεί φύτευε την Πολιτεία Χριστού. Χάσε κάτι από τα διδάγματα που μπορείς να αποφύγεις, αλλά στηλίτευε τα σπουδαία από τα νοήματα. Εσύ οικοδόμε γκρέμιζε όσα πρότυπα χτίστηκαν με του διαβόλου τις μεθόδους στις ψυχές των ανθρώπων και χτίζε ναόν του θεού βάζοντας θεμέλιο ακρογωνιαίο τον Χριστόν, πάνω στον οποίο χτίζονται όλα τα καλά της δικαιοσύνης.

Κάνοντας αυτά κι αν έχεις στενοχώριες κάνε υπομονή. Κι αν σε κυνηγάνε μην απογοητεύεσαι. Κι αν σού λείπει το φαγητό κρατήσου. Για όλα κάνε υπομονή με προθυμία γιατί θα έρθει η ανάκτηση όλων των απολαύσεων στον  παράδεισο.

Είσαι οδοιπόρος, σύμφωνα με αυτόν που λέει ρύθμισε τα βήματά μου στα μονοπάτια σου για να μην χάσουν το ρυθμό τους. Απόφευγε την πλατιά και άνετη οδό, που οδηγεί στην απώλεια. Πάρε στα χέρια σου την πνευματική ράβδο που είναι χρήσιμη για δύο πράγματα. Που σκοτώνει τον απαίσιο δράκοντα, που παραμονεύει στο δρόμο σου, αλλά και εσένα τον ίδιο που πας να παραδοθείς στους πειρασμούς και να πέσεις σε βοηθάει να κρατηθείς όρθιος.

Υπόφερε τον πειρασμόν που σου προσφέρεται. Και εάν διψάς στην αθάνατη πηγή, το Χριστό, τρέξε να ξεδιψάσεις. Και εάν πεινάς, τον ζώντα άρτο, το Χριστό, αναζήτησε, για να μην εξαντληθείς και ενδώσεις αποχαυνωμένος στις ηδονές, αλλά να γίνεις δυνατός, βλέποντας προς το τέλος του δρόμου, ελπίζοντας στην ισάγγελη ζωή στη βασιλεία των Ουρανών.

Ο ιατρός των ψυχών κόψε με το μαχαίρι του Πνεύματος και απόβαλε τα φουσκωμένα και πληγιασμένα πάθη της υπερηφάνιας, ξέπλυνε καλά με το καθαρό νερό της διδασκαλίας τον βόρβορο των ηδονών. Θεράπευε χρησιμοποιώντας κατά τον Κύριον οίνον και έλαιον τις πληγές στις ψυχές των ανθρώπων που προξένησαν οι αμαρτίες. Περιόρισε την κατανάλωση οίνου ώστε να μην αποχαυνώνεσαι και ενδίδεις στις επιθυμίες και με έλαιο λύσε τους πόνους της ψυχής, δίνοντας την υπόσχεση σε αυτούς για την ταχεία συγχώρηση των πταισμάτων, που είχαν διαπραχθεί προηγουμένως.

Μη παραβλέψεις το φτωχό επιδιώκοντας χρηματικά κέρδη,  ούτε πάλι και τον πλούσιο να παραβλέψεις, εξ αιτίας του κατάπτυστου πλούτου, αλλά και για τους δύο να παρακαλείς να σωφρονούν.

Κανένα μην απελπίζεις, ούτε τον πάρα πολύ αμαρτωλό για να μην τους ρίξουμε οριστικά στο βυθό της αμαρτίας, αλλά δόσε χέρι βοήθειας σε αυτόν που έχει πέσει, λέγοντάς του ότι ο Κύριος ήρθε να σώσει όχι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς, ώστε  με προθυμία, αφού αποφύγουν το κακό, κάνουν το αγαθό και σωθούν. Κάνε τα πάντα για την υγεία των αρρώστων ικανοποιούμενος από την ελπίδα αυτών που σώζονται και από την ελπίδα της αγαλλίασης, που θα τύχεις παρά του Θεού.

Ως αθλητής να αγωνίζεσαι σύμφωνα με τους κανονισμούς, γιατί κανένας δεν λαμβάνει το στεφάνι της νίκης εάν δεν έχει αγωνιστεί σύμφωνα με αυτούς. Η πάλη δεν διεξάγεται για το αίμα και τη σάρκα, που διαθέτουμε όλοι, αλλά για τις αρχές και τις εξουσίες, για τους κοσμοκράτορες αυτού του σκότους, προς τα πνευματικά της πονηρίας, που θα κριθούν εις τα επουράνια.

Ενστερνίσου τους ασκητικούς πόνους και απόφευγε τις διαβολικές παγίδες. Βλέπε τον Παύλον και τρέχοντα και παλεύοντα και πυγμαχούντα. Έτσι τρέχω, λέει ο Παύλος, για να επιτύχω, έτσι πυγμαχώ, όχι σαν να γροθοκοπώ τον αέρα, αλλά προετοιμάζω το σώμα μου μήπως εγώ που διακηρύττω αυτά βρεθώ απροετοίμαστος. Τρέχε λοιπόν για να επιτύχεις, με τις γροθιές πάλευε για να νικήσεις τον εχθρό. Άλειφε το σώμα σου με το λάδι της ευσέβειας. Κατέχεις τα τεχνάσματα της πάλης, που σού κληρονόμησαν οι Άγιοι Πατέρες. Πάρε από τον Μωυσή την ανεξικακία, από τον Ιωσήφ τη σωφροσύνη, από το Δαυίδ την πραότητα, από τον Ηλία την παρθενία, από τον Ελισσαίο τη νηστεία, από τον Ησαία την ακτημοσύνη, από τον Πέτρο και τον Παύλο την πίστη, από τον Χριστό την αγάπη, ώστε αφού σε όλα αγωνιστείς με καλό τρόπο, στο τέλος δεχτείς της νίκης τα βραβεία από το ίδιο το χέρι του Θεού.

Είσαι Ποιμένας των λογικών προβάτων του Χριστού; Τα πρόβατα φύλαγε στο μαντρί. Εκείνα που έχασαν το δρόμο αναζήτησέ τα και γύρισέ τα στο μαντρί. Εκείνα που τραυματίστηκαν περιποιήσου τα τράυματά τους. Αυτά που δάγκωσε ο λύκος θεράπευσε. Τους λύκους απομάκρυνε. Τους σκύλους που δεν τους παίρνει ο ύπνος και γαυγίζουν υπερ του ποιμνίου, αλλά κρυφά αλλοιώς συμπεριφέρονται, απομάκρυνε.

Την αειθαλή χλόη που βλάστησε από τη Μαρία σύστηνε, την αθάνατη πηγή του βαπτίσματος υπογράμμιζε, με δάκρυα σπόγγισε το πρόβατο που λαβώθηκε. Κάθε πόνο και κάθε κόπο να υπομένεις, ώστε όταν φανερωθεί ο Αρχιποιμένας Χριστός να δεχτείς το αμαράντινο της δόξας στεφάνι.

Είσαι πρόβατό; Να είσαι πιστός στον ποιμένα σου, να μη φεύγεις από το μαντρί, ενστρερνίσου την πίστη, από το ραβδί του ποιμένα μην ξεφεύγεις, γιατί δεν σε χτυπάει για να σε σκοτώσει, αλλά να σε προστατέψει από την πλάνη.

Το άνθος που βλάστησε από τη ρίζα του Ιεσσαί μοίρασέ το παντού, με την αθάνατη πηγή που αναβλύζει από την κοφτερή πέτρα πότιζε, ώστε στην μάντρα της τρυφής να μη συνάγεις πλούτο, που πρέπει να μην σε συγκινεί. Απόφυγε να φροντίζεις για την απόκτηση χρημάτων. Μη συνάγεις χρήματα, από τα οποία εκπορεύονται τα εγκλήματα, αλλά μοίρασε πλουσιοπάροχα τροφή στους φτωχούς, ελπίζοντας ότι άφθονο και ώριμο θα θερίσεις τον καρπόν της ψυχής.

Εσύ φτωχέ να μη λιποψυχάς, να μην απαρνιέσαι τη ζωή, να μη βλαστημήσεις, αλλά να ευχαριστείς, να υπομένεις το μικρής χρονικής διάρκειας σακκίδιο της φτώχειας, να βάζεις στο μυαλό σου το Λάζαρο και πάρε δύναμη από την ελπίδα αυτή, γιατί θα έχεις την τύχη και εσύ να αναπαύεσαι στην αγκαλιά του Αβραάμ. Εκεί και εμάς τους ίδιους ο των πάντων Δεσπότης Θεός μακάρι να αξιώσει να βρεθούμε, εν Χριστώ Ιησού τω Κυρίω ημών, στον οποίο ανήκει η δόξα και η δύναμη, μαζί με το Άγιο Πνεύμα νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων Αμήν».